Zgodnie z stawą o fundacja, fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów, jeżeli taka możliwość została przewidziana w statucie i na jej prowadzenie przeznaczono środki majątkowe o wartości nie mniejszej niż 1000 zł. Co zatem jeśli statut fundacji nie przewiduje możliwości prowadzenia działalności gospodarczej? Otóż fundacja będzie zmuszona do zmiany statutu.
W dwóch poprzednich artykułach opisałem uprawnienia i obowiązki organizacji pożytku publicznego na tle przepisów ustawowych. Niemniej jednak aby uzyskać status pożytku publicznego, a co za tym idzie uprawnienia i obowiązki związane z tym statusem, należy spełnić szereg ustawowych wymogów. Dopiero po ich spełnieniu organizacja pozarządowa może złożyć wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego, celem uzyskania statusu pożytku publicznego. Są to nie tylko czysto formalne kwestie, ale również merytoryczne związane bezpośrednio z rodzajem dotychczasowej działalności danej organizacji.
W poprzednim artykule opisałem jakie obowiązki, na tle ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, ciążą na organizacjach posiadających statut pożytku publicznego. W niniejszym artykule zaś poruszę temat uprawnień jakie przysługują takim organizacjom. Warto zauważyć, że to właśnie dla nich organizację pozarządowe (a więc stowarzyszenia i fundację) starają się uzyskać status pożytku publicznego, w szczególności ze względu możliwość uzyskania przez nie zwolnień podatkowych oraz środków finansowych z podatku fizycznego od osób fizycznych.
Organizacje pożytku publicznego to organizacje pozarządowe (np. stowarzyszenia bądź fundacje), osoby prawne i jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego oraz innych związków wyznaniowych, które na podstawie przepisów ustawowych uzyskały statut pożytku publicznego. Niemniej jednak aby organizacja uzyskała status pożytku publicznego musi spełnić szereg wymogów stawianych przez ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Dzięki ich spełnieniu taka organizacja uzyskując statut pożytku publicznego jednocześnie zyskuje także liczne obowiązki i uprawnienia. Niniejszy artykuł, stanowiący pierwszą część serii artykułów o organizacja pożytku publicznego skupi się na obowiązkach związanych z uzyskaniem takiego statusu przez organizację.
Fundacja opiera swoją aktywność i działanie na statucie przygotowanym przed jej rejestracją. W nim opisane są między innymi zasady i cel działania fundacji czy struktury władzy oraz podział obowiązków i kompetencji. Niemniej jednak często w toku działania fundacji okazuje się, że statut fundacji jest mało praktyczny i utrudnia jej funkcjonowanie m.in. poprzez strukturę władz. Po kilku latach okazuje się, że niemal cały statut powinien zostać zmieniony. Aby jednak dokonać zmiany statutu, koniecznym jest dochowanie wszelkich formalności ustawowych.
Art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach wskazuje, iż: „Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów”. Zatem prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację jest powiązane z jej celem statutowym (celem społecznie użytecznym). Działalność gospodarcza nie może dominować na działalnością statutową, a być działalnością pomocniczą, służąca do uzyskania środków na realizacje celów statutowych fundacji. Z tego względu, osoby zainteresowane założeniem fundacji powinny szczegółowo przeanalizować regulacje dotyczące działalności gospodarczej fundacji.
Statut jest podstawowym aktem w zakresie organizacji oraz działalności fundacji. Jest on ustalany przez fundatora, ewentualnie przez inną osobę fizyczną lub prawną wskazaną przez fundatora w graniach umocowania. Ustawa o fundacjach wymienia obligatoryjne elementy statutu, tym samym dookreślając jego treść. Elementami obligatoryjnymi statutu są: nazwa fundacji, jej siedziba, majątek i cele, zasady formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, oraz sposób powoływania, obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Brak określenia któregoś z powyżej wskazanych elementów, co do zasady będzie równał się z wadliwością całego statutu.
Polskie prawo umożliwia obywatelom tworzenie organizacji pozarządowych takich jak fundacje czy stowarzyszenia. Aby fundacja lub stowarzyszenie mogło rozpocząć swoją działalność, osoby je tworzące muszą dopełnił wiele warunków formalnych, które wieńczy rejestracja organizacji. Jednakże stowarzyszenia i fundacje muszą się liczyć z tym, iż regulacje prawne przewidują dość szeroki nadzór nad nimi. Warto jednak zaznaczyć, że nadzór nad stowarzyszeniami oraz fundacjami różni się pod względem m.in. jego rodzaju czy zakresu.
Fundacja zakładana jest w celu realizacji wszelkich zadań o charakterze publicznych, w tym w szczególności zadań społecznych, gospodarczych, oświatowych, kulturowych czy związanych z ochroną środowiska. Ustawa o fundacjach wskazuję kilka etapów, które należy przejść, aby fundacja mogła zyskać osobowość prawną m.in. ustanowienie aktu fundacyjnego, stworzenie statutu oraz zarejestrowanie fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Kluczową rolę na etapie założenia pełni fundator. Posiada on liczne uprawnienia wyłącznie na etapie założenia fundacji, dzięki którym ustanawia on fundację.
Fundacja jest jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności charytatywnej. Jest to też organizacja pozarządowa której działalność ma realizować społeczno lub gospodarczo użyteczne cele. Tymi celami mogą być w szczególności: ochrona zdrowia, oświata, kultura i sztuka, pomoc społeczna lub np. ochrona środowiska. Katalog jest otwarty więc tak naprawdę w tym względzie ogranicza nasz tylko nasza wyobraźnia. Zakładanie fundacji zwykle zaczyna się od idei, ale od idei do do momentu faktycznego rozpoczęcia działalności, trzeba przejść przez kilka etapów. Jest to konieczne aby fundacja mogła uzyskać osobowość prawną. Każda fundacja bowiem podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym i dopiero od chwili rejestracji może zacząć działalność.
