Umowne i pozaumowne nawiązanie stosunku pracy
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Z kolei pracodawca jest zobowiązany do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Co istotne to, że każde zatrudnienie w powyższych warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej umowy. Nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu wyżej opisanych warunków wykonywania pracy.
Możemy wyróżnić stosunki pracy umowne i pozaumowne. Pozaumowne stosunki pracy oparte są na powołaniu, mianowaniu, wyborze oraz spółdzielczej umowie o pracę. Z kolei umowne stosunki pracy dzielimy odpowiednio do rodzaju umów o pracę, na podstawie których one powstają.
Możemy wyróżnić następujące rodzaje umów o pracę:
- Umowa o pracę na okres próbny.
- Umowa o pracę na czas określony.
- Umowa o pracę na czas nieokreślony.
Nadto, spośród umów o pracę na czas określony wyróżniamy następujące rodzaje:
- W celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
- W celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym.
- W celu wykonywania pracy przez okres kadencji.
Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. Jeżeli taki termin nie został określony stosunek pracy nawiązuje się w dniu zawarcia umowy.
Umowa o pracę musi określać kto ją zawarł, musi wskazywać na jej rodzaj oraz zawierać datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
- rodzaj pracy;
- miejsce wykonywania pracy;
- wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia;
- wymiar czasu pracy;
- termin rozpoczęcia pracy.
Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o:
- obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy,
- częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę,
- wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
- obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
- układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy – dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
Zmiana warunków umowy o pracę wymaga formy pisemnej.
Powyższe normy prawne stosuje się stosuje się odpowiednio do stosunków pracy nawiązanych na innej podstawie niż umowa o pracę tj. mianowania, powołania, wyboru.