Co powinien zawierać?
Coraz więcej osób w naszym kraju podejmuje różnego rodzaju aktywności w tzw. trzecim sektorze. Jedną z form prowadzenia takiej aktywności jest stowarzyszenie. Polskie prawo przewiduje dwa rodzaje stowarzyszeń: stowarzyszenie zwykłe i rejestrowe. Ta publikacja dotyczy stowarzyszenia rejestrowego a w szczególności jego statutu.
Czym w ogóle jest stowarzyszenie rejestrowe i czym się ono charakteryzuje? Stowarzyszenie rejestrowe to takie stowarzyszenie, które posiada sformalizowaną strukturę organizacyjną oraz posiada prawo występowania w obrocie prawnym np. poprzez zawieranie umów lub zatrudnianie pracowników. Jedną z najważniejszych różnic między stowarzyszeniem zwykłym a rejestrowym jest, w przypadku tego drugiego, obowiązek jego wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego a wraz z nim uzyskanie osobowości prawnej. Istotna różnice dotyczy także ilości członków niezbędnych do jego powołania. Stowarzyszenie zwykłe musi mieć ich co najmniej trzech, rejestrowe zaś siedmiu.
Statut jest dokumentem prawnym który określa strukturę organizacyjną naszego stowarzyszenia oraz procedury wewnętrzne. Statut stowarzyszenia musi zawierać pewne kluczowe elementy. W przypadku braku chociażby jednego z nich – sąd rejestrowy odmówi wpisu naszego stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego. Procedura rejestracji będzie się przedłużać a my będziemy musieli na nowo przygotować szereg dokumentów.
W statucie bezwzględnie muszą się znaleźć się następujące postanowienia:
- Przede wszystkim nazwa organizacji – co istotne nazwa stowarzyszenia musi je w sposób dostateczny odróżniać od innych organizacji czy instytucji a także musi zawierać samo słowo stowarzyszenie, np. Stowarzyszenie Cztery Pory Roku lub Stowarzyszenie Umarłych Poetów
- Konieczne jest aby w statucie stowarzyszenia znalazła się siedziba i teren jego działania. Pamiętajmy, że siedzibą zgodnie z kodeksem cywilnym jest miejscowość w której swoją siedzibę ma organ zarządzający. Będzie to zatem miasto lub wieś, nie trzeba podawać konkretnego adresu, takie rozwiązanie jest niepraktyczne bo jego zmiana będzie wymagała zmiany samego statutu, a to może być utrudnione. Terenem działania może być np. terytorium naszego kraju lub określone województwo.
- Jednym z najbardziej istotnych elementów statutu jest wskazanie celów jakie stowarzyszenie chce osiągnąć i sposoby ich realizacji. Cele i sposoby ich realizacji będą bowiem wyznaczać kierunek i obszar działania naszej organizacji. Cele powinny być społecznie lub gospodarczo użyteczne. Pomocnym w ich określeniu celów może być katalog ujęty w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Katalog ten wymienia aż 33 sfery działań publicznych które mogą stanowić wskazówkę przy formułowaniu naszych celów statutowych.
- W statucie muszą się znaleźć informacje o osobach tworzących organizację czyli o członkach stowarzyszenia. Statut musi określać w szczególności sposób nabycia członkostwa i przyczyny jego utraty a także prawa i obowiązki członka np. obowiązek opłacania składek członkowskich.
- Statut musi zawierać informacje o władzach stowarzyszenia. Oznacza to obowiązek wskazania organów, sposobu wyboru ich członków, kompetencji oraz trybu pracy. Obowiązkowymi organami stowarzyszenia rejestrowego są walne zgromadzenie członków, zarząd i organ nadzoru np. komisja rewizyjna lub rada stowarzyszenia. Ten punkt jest bardzo ważny i należy zwrócić na niego szczególną uwagę. Prawidłowe rozdzielenie kompetencji organów ułatwia pracę stowarzyszenia i ogranicza nieporozumienia i ewentualne spory na tym tle.
- Jeśli przewidujemy, że członkowie zarządu będą mogli pobierać wynagrodzenie za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją to taka możliwość powinna być określona w statucie. Sam statut może szczegółowo określać wysokość wynagrodzenia i krąg osób uprawnionych. Można też zastrzec że powyższe kwestie będą ustalane w uchwałach np. walnego zebrania członków lub rady stowarzyszenia.
- Następnym elementem który musi znaleźć się w statucie jest określenie sposobu podejmowania decyzji przez organy stowarzyszenia. Chodzi tu o procedurę jaką należy spełnić aby uchwały były skutecznie podejmowane. Przykładowym zapisem może być, że np. zarząd stowarzyszenia podejmuje uchwały zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy jego składu,
- Statut stowarzyszenia rejestrowego powinien wymieniać źródła majątku stowarzyszenia. Są to informacje o tym, skąd stowarzyszenie będzie miało pieniądze na działalność. Będą to na przykład składki członkowskie, darowizny, dotacje dochody z prowadzonej działalności gospodarczej.
- Bardzo ważnym jest określenie sposobu reprezentowania stowarzyszenia na zewnątrz. Jest to nic innego jak wskazanie czy naszą organizację może reprezentować każdy członek zarządu samodzielnie, czy może dwóch członków działających łącznie, czy też może prezes zarządu działający łącznie z innym członkiem zarządu. Określenie sposobu reprezentacji zależy w dużej mierze od wzajemnego zaufania. Duża swoboda w tym zakresie, jak np. w przypadku jednoosobowej reprezentacji, wymaga dużego zaufania bowiem każdy z członków zarządu będzie miał prawo zaciągnąć zobowiązanie bez jakichkolwiek ograniczeń.
- Kolejnym bardzo ważnym elementem statutu jest określenie zasad wprowadzania zmian w statucie. Tutaj trzeba pamiętać, że dotykamy materii naszego fundamentalnego dokumentu, takiej naszej wewnętrznej konstytucji. Tryb zmian w tym zakresie powinien być nieco bardziej rygorystyczny niż w przypadku podejmowania zwykłych decyzji. Przykładowo, statut może określać że można dokonać w nim zmian poprzez podjęcie uchwały przez walne zgromadzenie członków większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków stowarzyszenia,
- Na koniec należy określić sposób rozwiązania się stowarzyszenia. Innymi słowy należy przewidzieć jak postępować w sytuacji kiedy chcemy zakończyć byt naszej organizacji i ją zlikwidować. Ta czynność, podobnie jak przy zmianie statutu, powinna być nieco bardzie rygorystycznie uregulowana np. poprzez podjęcie jednomyślnej uchwały rady stowarzyszenia.
Wszystkie te wyżej wymienione postanowienia muszą bezwzględnie się znaleźć w treści każdego statutu stowarzyszenia rejestrowego. Wymagają tego przepisu ustawy prawo o stowarzyszeniach. Kończąc, warto zwrócić uwagę, iż przepisy te ustalają jedynie minimalną treść statutów. Tym samym umożliwiają one zawarcie w treści statutu także innych zagadnień, które członkowie stowarzyszenia uznają za istotne.
Może to być na przykład wprowadzenie legitymacji członkowskiej, odznaki stowarzyszenia czy określonego stroju organizacyjnego jego członków albo osób pełniących określone funkcje w jego organach i tym podobne. To od nas zależy jak bardzo złożony będzie statutu naszej organizacji. Pamiętać jednak należy, że w praktyce powinien on umożliwiać sprawne działanie organizacji przy dokładnym rozdziale kompetencji wszystkich organów.