Jak i gdzie to załatwić?

Kilka miesięcy temu opublikowałem artykuł o możliwości odrzucenia spadku przez małoletnie dziecko. Od tego momentu otrzymałem wiele pytań dotyczących możliwości skorzystania z dobrodziejstwa tej instytucji przez małoletnie dzieci, których miejsce zamieszkania znajduje się za granicą. W dzisiejszym artykule postanowiłem więc zająć się omówieniem tej kwestii.

Na początku, odsyłając w tym miejscu do artykułu zatytułowanego: „Odrzucenie spadku przez małoletniego” , wspomnę, że jeżeli nasze dzieci są już pełnoletnie to same mogą odrzucić spadek w swoim imieniu. Natomiast jeżeli dzieci są jeszcze małoletnie – tj. nie ukończyły 18 lat odrzucenia spadku muszą za nich dokonać rodzice. Odrzucenie spadku przez rodzica w imieniu małoletniego należy do tzw. grupy czynności przekraczających zwykły zarząd. Rodzice zobligowani są więc przed podjęciem tej czynności (czyli złożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku) uzyskać na to zezwolenie sądu.

Jeżeli dziecko posiada miejsce zamieszkania w Polsce to sprawa jest prosta. Wniosek o udzielenie zezwolenia jeden z rodziców musi złożyć w właściwym w dla miejsca zamieszkania dziecka sądzie rodzinnym w Polsce. Jeżeli jednak dziecko nie mieszka w Polsce to o tym do jakiego sądu należy z takim wnioskiem wystąpić i czy będzie to w ogóle sąd polski, należy rozważyć dwie następujące kwestie:

  • czy dziecko jest zameldowane w Polsce – w praktyce oznacza to, że jeżeli dziecko od wielu lat nie zamieszkuje w Polsce, ale nadal jest w Polsce zameldowane w domu rodzinnym matki to w świetle prawa polskiego jego sytuacja jest identyczna jak dziecka, które w Polsce mieszka.
  • czy wnioskodawca (a więc rodzic występujący z wnioskiem o wyrażenie przez sąd zgody na dokonanie czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem dziecka) i dziecko obywatelami polskimi – nie ma zatem konieczności posiadania miejsca zamieszkania w Polsce by móc wystąpić z takim wnioskiem przed sąd polski – umożliwia to bowiem sam fakt posiadania obywatelstwa polskiego. Fakt braku miejsca zamieszkania w Polsce będzie miał natomiast znaczenie przy ustalaniu tego, który z sądów w Polsce jest sądem właściwym do rozpatrzenia tej sprawy. Zgodnie z przepisami Kodeksu Postępowania Cywilnego w sytuacji, w której wnioskodawca oraz dziecko będący obywatelami polskimi nie posiadają miejsca zamieszkania w Polsce, sądem właściwym będzie Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.

Co do zasady, spełnienie jednego z w/w punktów determinować będzie możliwość rozpatrzenia tejże sprawy przez sąd polski, a w konsekwencji konieczność złożenia wniosku:

  • przed sąd rodzinny właściwy dla miejsca zameldowania dziecka w Polsce, albo
  • przed Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy.

W tym miejscu tylko wskażę, iż nieco odmienne regulacje mogą (ale nie muszą!) znaleźć zastosowanie w sytuacji zamieszkiwania dziecka w kraju członkowskim Unii Europejskiej. Są to jednak sytuacje szczególne, w sposób jednoznaczny uregulowany w Rozporządzeniu Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, a ich zastosowanie (bądź też nie) uzależnione jest od występowania wielu różnych przesłanek. Szczegółowym omówieniem tychże sytuacji zajmę się w jednym z kolejnych artykułów.