Zachowek – ile, kiedy i od kogo?

„ Jest Pani zobowiązana do zapłaty 10.000,00 zł tytułem zachowku na rzecz Pana X. – Zachowku?! Co to?! Dlaczego?!”

Nie inaczej  – zachowku. Zachowek to forma ochrony interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Ludzie wielokrotnie dowiadują się o jego istnieniu dopiero na sali sądowej bądź przed obliczem notariusza. Jeżeli również znalazłeś się w takiej sytuacji bądź chcesz jej uniknąć warto poświęcić kilka minut na zapoznanie się z tym artykułem.

Zachowek to forma ochrony interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Polegająca ona tym, że jeżeli:

  • zostali oni  pominięci w testamencie lub
  • zostali oni  pominięci w darowiznach zrealizowanych przed śmiercią spadkodawcy

to przysługuje im roszczenie względem:

  • spadkobierców powołanych do dziedziczenia z testamentu, lub
  • obdarowanych przez spadkodawcę

o zapłatę określonej sumy pieniężnej. Jest to określony kwotowo ułamek wartości udziału spadkowego, który przypadłby spadkobiercy ustawowemu w przypadku gdyby spadkodawca nie pozostawił testamentu. Obowiązek ten powstaje w chwili śmierci spadkodawcy.

Przez członków najbliższej rodziny spadkodawcy należy rozumieć wedle przepisów Kodeksu cywilnego:

  • zstępnych zmarłego – należy przez to rozumieć dzieci spadkodawcy, a jeżeli nie dożyły one otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy) to ich dzieci czyli wnuki, prawnuki etc. spadkodawcy,
  • małżonka zmarłego,
  • rodziców zmarłego- ale tylko w przypadku gdyby spadkodawca nie pozostawił po sobie dzieci, bądź małżonka i dzieci.

Mimo to należy zwrócić uwagę na to, że nie zawsze ww. sytuacje oznaczają możliwość żądania wypłaty należnego zachowku. Jednakże tematyka ta ze względu na swą obszerność zostanie  poruszona w osobnym artykule.

Ostatnią kwestią, która pozostała do omówienia jest wysokość przysługującego zachowku.

Zasadą jest, iż w/w osobom przysługuje zachowek w wysokości połowy wartości udziału spadkowego jaki osoby te otrzymałyby dziedzicząc wedle przepisów ustawowych. Jednakże Kodeks cywilny przewiduje od  tej zasady jeden wyjątek. Jeżeli uprawniony do uzyskania zachowku jest trwale niezdolny do pracy (np. z powodu ciężkiej,  nieuleczalnej choroby) albo jeżeli zstępny (tj. dzieci, wnuki, prawnuki etc. spadkodawcy) uprawniony do zachowku jest małoletni – zachowek przysługuje w wysokości dwóch trzecich wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

Warto pamiętać, że o wysokości zachowku decyduje stan rzeczy istniejący w chwili śmierci spadkodawcy, nie zaś chwila wystąpienia z roszczeniem o jego zapłatę wobec spadkobierców.

Ostatnią rzeczą, o której należy pamiętać jest to, że uprawnieni do zachowku mogą żądać wyłącznie zapłaty określonej sumy pieniężnej stanowiącej wartość udziału spadkowego obliczonego z uwzględnieniem w/w zasad. Niedopuszczalnym jest zatem żądanie wydania określonej rzeczy należącej do spadku.