Co stanowi własność osobistą?
Wielokrotnie każdy z nas słyszał, że z chwilą zawarciu małżeństwa, w przypadku niepodpisania przez małżonków intercyzy, między małżonkami dochodzi do powstania tzw. wspólności majątkowej. Powstanie wspólności majątkowej oznacza, iż przedmioty majątkowe (ruchomości np. samochód oraz nieruchomości np. mieszkanie) nabyte w trakcie trwania małżeństwa zarówno przez oboje małżonków jak i wyłącznie przez jednego z nich należą do tzw. majątku wspólnego, a zatem są własnością w równych częściach obojga małżonków.
O ile wiedza o istnieniu wspólności majątkowej miedzy małżonkami jest powszechna, o tyle mało kto wie, że mimo zawarcia związku małżeńskiego, a więc powstania wspólności majątkowej, każdy z małżonków jednocześnie nadal posiada swój majątek osobisty. Zgodnie z przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego należą do niego:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej – oznacza to, że jeżeli jeden z małżonków przed zawarciem małżeństwa dokonał zakupu mieszkania, to po ślubie wciąż wyłącznym jego właścicielem będzie tylko jeden z małżonków,
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił – oznacza to, że nawet jeżeli w trakcie trwania małżeństwa np. żona odziedziczy po swoim ojcu cały spadek to wyłącznym właścicielem masy spadkowej będzie tylko żona. Co jednak istotne, jeżeli np. spadkodawca w testamencie postanowił, iż odziedziczony spadek ma wejść w skład majątku wspólnego małżonków jego właścicielami będą oboje małżonkowie. Warto także wskazać, iż przez nabycie przedmiotów w drodze zapisu, ustawodawca rozumie nabycie zarówno w drodze zapisu zwykłego jak i windykacyjnego. Należy także wskazać, że Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy wprowadza od tego uregulowania jeszcze jeden wyjątek, zgodnie z którym: „Przedmioty zwykłego urządzenia domowego [np. telewizor, radio, mikser] służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił”. W tym przypadku mamy więc do czynienia z sytuacją odwrotną – jeżeli np. spadkodawca nie postanowi, iż w/w przedmioty należeć mają wyłącznie do jednego z małżonków, z mocy prawa należeć będą one do obojga małżonków,
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom – takie jak np. prawa wspólników w spółce cywilnej. Celem tego przepisu było stosowanie w tym zakresie przepisów właściwych dla danej wspólności. Rozwiązanie to dotyczy zarówno sytuacji, gdy tylko jeden z małżonków jest wspólnikiem lub gdy każdy z małżonków jest wspólnikiem innej spółki, jak i spółki zawiązanej przez oboje małżonków,
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków np. odzież, obuwie, ale także tzw. przedmioty zwykłego urządzenia domowego jak np. telewizor,
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie – najczęstszym przykładem takiego prawa są alimenty,
6) przedmioty [w tym sumy pieniężne] uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę – Należy pamiętać, że nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi
z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków – w tym przypadku niezwykle istotnym jest rozróżnienie pojęć „wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę” od „pobranego wynagrodzenia za pracę”. Pierwsze z pojęć, w uproszczeniu oznacza wynagrodzenie nam już należne, ale jeszcze niewypłacone, a zatem prawo do jego otrzymania. W takim przypadku prawo to wchodzi do majątku osobistego każdego z małżonków. Natomiast jeżeli dojdzie do otrzymania przez jednego z małżonków wynagrodzenia to wraz z momentem jego wypłaty staje się ono częścią majątku wspólnego małżonków. To samo dotyczy oczywiście dochodów uzyskiwanych z prowadzenia przez małżonka innej działalności zarobkowej,
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, np. prawo do danego utworu literackiego,
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej – w regulacji tej chodzi o sytuację, w której np. żona dokona kupna mieszkania już w trakcie trwania małżeństwa za pieniądze (oszczędności) uzyskane przed jego zawarciem. W takim przypadku tylko żona będzie właścicielem zakupionej nieruchomości.
Wyżej przedstawiony katalog ma charakter zamknięty, co oznacza, że do majątku osobistego małżonków mogą przynależeć jedynie te przedmioty, które zostały wyraźnie wymienione w wyżej omówionym przepisie Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Wszystko to zaś co do niego nie należy, a więc czego nie możemy dopasować do żadnych z w/w punktów, należeć będzie do majątku wspólnego małżonków.