W jakich sytuacjach należy powołać kuratora osoby prawnej?
Konstrukcja osoby prawnej (w tym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) powoduje, że w przypadku braków w składzie jej organów (w szczególności zarządu), nie może być ona reprezentowana i nie może prowadzić swoich spraw. W takich sytuacjach Kodeks cywilny przewiduje, wymóg ustanowienia kuratora dla osoby prawnej przez sąd rejestrowy. W takim przypadku nasuwa się pytanie jakie uprawnienia przysługują kuratorowi i na jak jaki czas może on zostać ustanowiony?
Przyczyny ustanowienia kuratora
Tak jak wskazałem powyżej ustanowienie kuratora będzie niezbędne w przypadku braków w obsadzie organu kolegialnego, który reprezentuje i prowadzi sprawy spółki. Chodzi tu nie tylko o przypadek, kiedy to brak jest w ogóle członków organu, lecz organ nie jest obsadzony wystarczającą liczbą jego członków Ponadto może również wystąpić sytuacja, w której organ w ogóle nie zostanie powołany. I w takim przypadku koniecznym będzie powołanie kuratora.
Powyższe sytuacje powodują przede wszystkim, że sprawy spółka nie może „normalnie” funkcjonować. W takiej sytuacji niezbędnym jest powołanie kuratora przez sąd rejestrowy.
Kompetencje kuratora
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, kurator niezwłocznie podejmuje czynności zmierzające do powołania albo uzupełnienia składu organu osoby prawnej, uprawnionego do jej reprezentowania, a w razie potrzeby do jej likwidacji. Czynności te mogą polegać na np. zwołaniu zgromadzenia wspólników, którzy dokonają wyboru członków zarządu.
W przypadku zaś, gdyby występowały braki w ogranie uprawnionym do powołania zarządu, wtedy zadaniem kuratora będzie również podjęcie działań celem powołania lub uzupełnienia składu tego drugiego organu. Istotnym jest fakt, że kuratorowi nie przysługuje samodzielna kompetencja do powołania członków jakiegokolwiek organu spółki czy zmiany jej umowy aby możliwym było powołanie bądź uzupełnienie organów.
Drugą kompetencją kuratora jest reprezentacja spółki oraz prowadzenie jej spraw
do powołania lub uzupełnienia składu organu, do tego uprawnionego albo do ustanowienia likwidatora. Niemniej jednak czynności te kurator może dokonywać wyłącznie w granicach określonych w zaświadczeniu sądu rejestrowego, który go powołał. Co więcej, niektóre z czynności kuratora muszą zostać zatwierdzone przez sąd, a tj.:
- Nabycie i zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, oddanie go do czasowego korzystania.
- Nabycie i zbycie oraz obciążenie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości.
Zgoda Sądu na dokonanie wyżej wymienionych czynności przez kuratora jest niezbędna. W przypadku gdyby kurator dokonał tych czynności bez zgody Sądu, czynność będzie nieważna.
Okres działania kuratora
Wyżej przytoczone kompetencje kuratora mają charakter tymczasowy. Co do zasady kurator jest ustanawiany na okres nieprzekraczający roku. Po upływie tego okresu umocowanie kuratora wygasza z mocy prawa. Niemniej jednak w szczególnych przypadkach można przedłużyć okres jego funkcjonowania na dalszy czas oznaczony, jeżeli czynności kuratora nie mogły zostać zakończone przed upływem okresu, na który został pierwotnie ustanowiony. Przedłużenie może następować wielokrotnie.
Ponadto Kodeks cywilny przewiduje, że jeżeli czynności podjęte przez kuratora nie doprowadziły do powołania lub uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania albo jej likwidacji, występuje on niezwłocznie z wnioskiem do sądu rejestrowego o rozwiązanie osoby prawnej. Jest to samodzielna podstawa prawna do rozwiązania spółki przez sąd rejestrowy. W takim przypadku również wygasa umocowanie kuratora.