Rola fundatora

Fundacja zakładana jest w celu realizacji wszelkich zadań o charakterze publicznych, w tym w szczególności zadań społecznych, gospodarczych, oświatowych, kulturowych czy związanych z ochroną środowiska. Ustawa o fundacjach wskazuję kilka etapów, które należy przejść, aby fundacja mogła zyskać osobowość prawną m.in. ustanowienie aktu fundacyjnego, stworzenie statutu oraz zarejestrowanie fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Kluczową rolę na etapie założenia pełni fundator. Posiada on liczne uprawnienia wyłącznie na etapie założenia fundacji, dzięki którym ustanawia on fundację.

Kto może ustanowić fundację ?

Art. 2 ust. 1 ustawy o fundacjach wskazuje, iż fundację mogą ustanawiać osoby fizyczne bądź osoby prawne. W tym momencie, należy zastanowić się jakie cechy musi posiadać osoba fizyczna lub prawna, aby mogła ustanowić fundację.

Osoby fizyczne mogą być fundatorem niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania. W związku z tym fundacje mogą zakładać również obcokrajowcy. Oświadczenie o założeniu fundacji jest jednostronną czynnością prawną. Oświadczenie to może złożyć zarówno osoba z pełną jak i z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych. Niemniej jednak, aby osoby z ograniczoną odpowiedzialnością prawną (małoletni, którzy ukończyli 13 rok życia oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione) mogły pełnić rolę fundatora, muszą uzyskać uprzednią zgodę swojego przedstawiciela ustawowego. Ponadto w przypadku małoletnich, którzy ukończyli 13 rok życia, takie oświadczenie woli należy traktować jako czynność prawną przekraczającą zwykły zarząd majątkiem małoletniego, w związku z czym należy przyjąć, że będzie wymagana dodatkowe zezwolenie sądu opiekuńczego na wyrażenie zgody przez przedstawiciela ustawowego.

Co więcej sądownictwo powszechne przyjęło pogląd, iż fundatorem może być również osoba nieposiadająca zdolności do czynności prawnych (małoletni, który nie ukończył 13 rok życia oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolniona). Taka osoba może założyć fundację poprzez przedstawiciela ustawowego. W przypadku małoletnich, którzy nie ukończyli 13 roku życia, przedstawiciel ustawowy będzie musiał uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na założenie fundacji.

Fundację może również ustanowić osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą. Zgodnie z regulacjami ustawowymi, fundatorem nie może być jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która jest wyposażona w zdolność prawną przez ustawę.

Warto również wskazać, że fundator nie jest zmuszony do złożenia osobiście oświadczenia woli o ustanowieniu fundacji, bowiem może to zrobić poprzez pełnomocnika. Niemniej jednak jest to czynność przekraczająca zwykły zarząd, wobec czego wymagane jest udzielenie pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego.

Rola fundatora

Fundator ustanawia fundację w formie jednostronnej czynności prawnej złożonej w formie aktu notarialnego (nie jest ona wymagana, gdy fundator ustanawia fundację w testamencie), która jest tzw. aktem fundacyjnym. W akcie fundacyjnym, fundator powinien wyrazić wolę ustanowienia fundacji, określić cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację. W praktyce wraz z dokonaniem aktu fundacyjnego, po stronie fundatora powstaje zobowiązanie do przeniesienia prawa własności wskazanych w akcie fundacyjnym składników majątkowych np. pieniędzy i nieruchomości. Akt fundacyjny może zostać dokonany przez kilka osób fizycznych oraz prawnych.

Ponadto do funkcji fundatora należy ustanowienie statutu fundacji, który powinien zawierać jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.

Ostatecznie celem fundatora jest doprowadzenie do rejestracji fundacji w KRS, tak aby uzyskała osobowość prawną. Wniosek o wpis do KRS może złożyć fundator bądź zarząd.

Niemniej jednak zakończenie etapu ustanowienia fundacji nie oznacza, iż fundator zmuszony jest do odsunięcia się od działalności fundacji. Może on wciąż aktywnie uczestniczyć w działaniach fundacji np. poprzez piastowanie stanowiska członka zarządu.