Ograniczenie zasady swobody nawiązania stosunku pracy
Kodeks pracy przewiduje zasadę swobodę nawiązania stosunku pracy, która umożliwia pracownikowi nieskrępowany wybór miejsca i rodzaju pracy. Pracodawca ma jednak możliwość ograniczenie tej zasady poprzez ustanowienie zakazu podejmowania działalności konkurencyjnej, który został uregulowany w Kodeksie pracy. W ten sposób pracodawca chroni swoje interesy, nie tylko czasie trwania stosunku pracy jak i również po jego ustaniu, albowiem umowa o zakazie konkurencji może rozciągać się również na okres po ustaniu stosunku pracy.
Zakaz konkurencji
Jak podkreśla się w doktrynie, zakaz konkurencji nie może prowadzić do dyskryminacji pracownika, w szczególności w zakresie swobody nawiązania stosunku pracy. Sąd Najwyższy wyraził stanowisko, iż zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej musi być odniesiony do przedmiotu działalności pracodawcy określonego w regułach prawnych oraz w aktach (np. założycielskich). Zatem działalnością konkurencyjną należy uznać wszelką działalność pracownika, która obiektywnie mogłaby negatywnie oddziaływać na interesy pracodawcy. Wyłącznie taka działalność może obejmować umowa o zakazie konkurencji.
Umowa o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy
Przepisy Kodeksu pracy dotyczące zakazu konkurencji w czasie trwania stosunku pracy jednoznacznie wskazują, iż umowa o zakazie konkurencji powinna być zawarta pod rygorem nieważności w formie pisemnej. Wiele kontrowersji wzbudza zapis, iż zakaz konkurencji powinien być zawarty w odrębnym dokumencie. Doktryna w tej kwestii jest podzielona, choć należy wskazać, że Sąd Najwyższy przyjął, iż umowa o zakazie konkurencji jest odrębną umową tym znaczeniu, iż stanowi odrębne zobowiązanie, a nie dlatego, iż każdorazowo musi być sporządzona w odrębnym dokumencie.
Regulacje Kodeksu pracy nie zawierają postanowień, które jednoznacznie wskazywały by termin zawarcia takiej umowy. Zatem należy przyjąć, iż do zawarcia może zarówno podczas nawiązania stosunku pracy jak i w okresie późniejszym. Co więcej, umowa o zakazie konkurencji zawarta w czasie trwania stosunku pracy może trwać również po jego ustaniu.
Naruszenie umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy może być traktowane jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Zatem pracodawca może zastosowywać wobec pracownika karę porządkować, a w ostateczności rozwiązać z nim umowę o pracę.
Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy
W przypadku gdy pracownik i pracodawca posiadają dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, mogą zawrzeć z pracownikiem umowie o zakazie działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy. Do takiej umowy stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy.
Niemniej jednak strony są zobowiązane dodatkowo określić w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy.
Jeżeli chodzi o okres obowiązywania to należy podkreślić, że ustawodawca nie określił sztywnych ram czasowych. Zatem umowa taka przestaje obowiązywać przed upływem terminu na jaki została zawarta. Niemniej jednak umowa przestanie obowiązywać przed terminem w niej wskazanym, jeśli ustaną przyczyny uzasadniające taki zakaz bądź pracodawca nie wywiąże z obowiązku wypłaty odszkodowania.
Wysokość odszkodowania nie może być niższe od 25 % wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie może być wypłacane w miesięcznych ratach miesięcznych.