Wszczęcie egzekucji przeciw dłużnikowi
W stosunkach zobowiązaniowych wierzyciel dąży najczęściej do tego, aby jak najlepiej zabezpieczyć swoją wierzytelność w celu jej sprawnego wyegzekwowania od dłużnika. Jednym z takich zabezpieczeń jest instytucja rygoru egzekucyjnego, która pozwala na wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika w przypadku, gdy ten uchyla się od spełnienia swojego zobowiązania. Dokument, w którym dłużnik jest poddawany rygorowi egzekucji, czy to przymusowo, czy dobrowolnie, stanowi tytuł egzekucyjny, który po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym, pozwalającym na wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec dłużnika. Rygor egzekucji pozwala bowiem na wyegzekwowanie świadczenia od dłużnika z wykorzystaniem przymusu państwowego w postaci postępowania przed komornikiem.
Szczegółową listę dokumentów, które stanowią tytuł egzekucyjny, można znaleźć w Kodeksie postępowania cywilnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami tytułami egzekucyjnymi są:
- orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
- orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
- inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
- akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, określonych ilościowo w akcie albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
- akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości określonej w akcie wprost albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
- akt notarialny, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone są hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi.
Oprócz orzeczeń, w których sąd zasądza na rzecz wierzyciela konkretną kwotę pieniężną, najpopularniejszymi tytułami egzekucyjnymi są akty notarialne zawierające oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji. Może ono przyjąć formę osobnego aktu, np. gdy w przypadku zawarcia umowy pożyczki strony umawiają się, że dłużnik podda się egzekucji z tego tytułu w formie aktu notarialnego. Często spotyka się też rygor egzekucji w formie klauzuli np. w umowie sprzedaży lokalu, kiedy kupujący poddaje się egzekucji co do zapłaty ceny, a sprzedający co do wydania mieszkania w terminach określonych przez strony.
W obu przypadkach celem ustanowienia rygoru egzekucji co do konkretnego świadczenia jest ułatwienie wierzycielowi wyegzekwowania należnego świadczenia w postępowaniu egzekucyjnym i tym samym ominięcie często długotrwałego postępowania rozpoznawczego przed sądem.