Zgodnie z stawą o fundacja, fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów, jeżeli taka możliwość została przewidziana w statucie i na jej prowadzenie przeznaczono środki majątkowe o wartości nie mniejszej niż 1000 zł. Co zatem jeśli statut fundacji nie przewiduje możliwości prowadzenia działalności gospodarczej? Otóż fundacja będzie zmuszona do zmiany statutu.
W dwóch poprzednich artykułach opisałem uprawnienia i obowiązki organizacji pożytku publicznego na tle przepisów ustawowych. Niemniej jednak aby uzyskać status pożytku publicznego, a co za tym idzie uprawnienia i obowiązki związane z tym statusem, należy spełnić szereg ustawowych wymogów. Dopiero po ich spełnieniu organizacja pozarządowa może złożyć wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego, celem uzyskania statusu pożytku publicznego. Są to nie tylko czysto formalne kwestie, ale również merytoryczne związane bezpośrednio z rodzajem dotychczasowej działalności danej organizacji.
W poprzednim artykule opisałem jakie obowiązki, na tle ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, ciążą na organizacjach posiadających statut pożytku publicznego. W niniejszym artykule zaś poruszę temat uprawnień jakie przysługują takim organizacjom. Warto zauważyć, że to właśnie dla nich organizację pozarządowe (a więc stowarzyszenia i fundację) starają się uzyskać status pożytku publicznego, w szczególności ze względu możliwość uzyskania przez nie zwolnień podatkowych oraz środków finansowych z podatku fizycznego od osób fizycznych.
Organizacje pożytku publicznego to organizacje pozarządowe (np. stowarzyszenia bądź fundacje), osoby prawne i jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego oraz innych związków wyznaniowych, które na podstawie przepisów ustawowych uzyskały statut pożytku publicznego. Niemniej jednak aby organizacja uzyskała status pożytku publicznego musi spełnić szereg wymogów stawianych przez ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. Dzięki ich spełnieniu taka organizacja uzyskując statut pożytku publicznego jednocześnie zyskuje także liczne obowiązki i uprawnienia. Niniejszy artykuł, stanowiący pierwszą część serii artykułów o organizacja pożytku publicznego skupi się na obowiązkach związanych z uzyskaniem takiego statusu przez organizację.
Ustawa prawo o stowarzyszeniach co do zasady umożliwia cudzoziemcom prawo zrzeszania się w stowarzyszenia. Co ważne, ustawa jako cudzoziemców uznaje nie tylko osoby nie posiadające obywatelstwa polskiego, lecz również bezpaństwowców. Niemniej jednak, ustawa wprowadza pewne ograniczenia dotyczące cudzoziemców ze względów na to czy zamieszkują oni na terenie Rzeczypospolitej.
Fundacja opiera swoją aktywność i działanie na statucie przygotowanym przed jej rejestracją. W nim opisane są między innymi zasady i cel działania fundacji czy struktury władzy oraz podział obowiązków i kompetencji. Niemniej jednak często w toku działania fundacji okazuje się, że statut fundacji jest mało praktyczny i utrudnia jej funkcjonowanie m.in. poprzez strukturę władz. Po kilku latach okazuje się, że niemal cały statut powinien zostać zmieniony. Aby jednak dokonać zmiany statutu, koniecznym jest dochowanie wszelkich formalności ustawowych.
Art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach wskazuje, iż: „Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów”. Zatem prowadzenie działalności gospodarczej przez fundację jest powiązane z jej celem statutowym (celem społecznie użytecznym). Działalność gospodarcza nie może dominować na działalnością statutową, a być działalnością pomocniczą, służąca do uzyskania środków na realizacje celów statutowych fundacji. Z tego względu, osoby zainteresowane założeniem fundacji powinny szczegółowo przeanalizować regulacje dotyczące działalności gospodarczej fundacji.
Statut jest podstawowym aktem w zakresie organizacji oraz działalności fundacji. Jest on ustalany przez fundatora, ewentualnie przez inną osobę fizyczną lub prawną wskazaną przez fundatora w graniach umocowania. Ustawa o fundacjach wymienia obligatoryjne elementy statutu, tym samym dookreślając jego treść. Elementami obligatoryjnymi statutu są: nazwa fundacji, jej siedziba, majątek i cele, zasady formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, oraz sposób powoływania, obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Brak określenia któregoś z powyżej wskazanych elementów, co do zasady będzie równał się z wadliwością całego statutu.
Organy stowarzyszenia można podzielić na dwie zasadnicze grupy. Pierwsza z nich to organy fakultatywne, które mogą, ale nie muszą zostać powołane przez członków stowarzyszenia w statucie. Mogą to być takie organy jak rada programowa czy sąd koleżeński itd., które będą usprawniały funkcjonowanie stowarzyszenia. Druga grupa to organy obligatoryjne stowarzyszenia, na których skupi się niniejszy artykuł. Obowiązek ich powołania wynika z ustawy prawo o stowarzyszeniach, a dokładnie z art. 11 ustawy. Regulacja ta wskazuje, że członkowie stowarzyszenia są zobowiązani do powołania: walnego zebrania członków (delegatów), zarządu oraz organu kontroli wewnętrznej.
Polskie prawo umożliwia obywatelom tworzenie organizacji pozarządowych takich jak fundacje czy stowarzyszenia. Aby fundacja lub stowarzyszenie mogło rozpocząć swoją działalność, osoby je tworzące muszą dopełnił wiele warunków formalnych, które wieńczy rejestracja organizacji. Jednakże stowarzyszenia i fundacje muszą się liczyć z tym, iż regulacje prawne przewidują dość szeroki nadzór nad nimi. Warto jednak zaznaczyć, że nadzór nad stowarzyszeniami oraz fundacjami różni się pod względem m.in. jego rodzaju czy zakresu.
